Budynek przy ul. Słowackiego 1a został wzniesiony w latach 1925-1930 z przeznaczeniem na pomieszczenie Muzeum Kujawskiego. Autorem projektu był ówczesny architekt miejski Stefan Narębski. Budowa w znacznej mierze była finansowana ze składek społecznych. Do 1972 r. gmach ten był jedyną siedzibą Muzeum Kujawskiego. Obecnie mieszczą się w nim oprócz gabinetu Dyrekcji i administracji muzeum: Dział Fajansu, ekspozycje stałe – „Fajans włocławski” oraz „Galeria portretu polskiego”.

WŁOCŁAWSKI FAJANS 1873-1991

We Włocławku przez prawie 120 lat nieprzerwanie produkowano fajans. W tym okresie produkcja ceramiki zdominowała włocławski przemysł, wpisując się w jego tradycję i stając się na długie lata wizytówką miasta.

Na ekspozycji stałej w gmachu głównym muzeum zaprezentowano 432 wyroby dawnych włocławskich fabryk fajansu ze wszystkich okresów produkcji. Poza dużą różnorodnością funkcji i form ceramicznych, ekspozycja ukazuje wszystkie techniki zdobienia fajansu – szablon, kalkę ceramiczną, zdobienia wypukłe, naciekowe i oczywiście ręczne malowanie.

Oprócz form użytkowych o różnym przeznaczeniu (od żyrandoli do nocnika), na ekspozycji prezentowane są wyroby dekoracyjne i okolicznościowe. Wystawę uzupełniają wielkoformatowe plansze z archiwalnymi fotografiami, na których w zwięzłej i klarownej formie opisano długą historię włocławskiego fajansu, proces jego produkcji oraz promocji poprzez „Biennale Fajansu”.

GALERIA PORTRETU POLSKIEGO

Ekspozycja stała „Galeria portretu polskiego” otwarta w 2009 r. prezentuje wybrane dzieła autorstwa wybitnych malarzy polskich. Znajdują się na niej obrazy od początku XIX w. do poł. XX w. Pokazane w układzie chronologicznym, dają widzowi możliwość poznania przemian stylistycznych, jakim ulegało malarstwo portretowe, najogólniej rzecz ujmując, od klasycyzmu do koloryzmu.

Na wystawie znalazły się portrety różnorodne pod względem typologicznym – we wnętrzu, na tle pejzażu, w całej postaci (en pied), grupowe, pendant portretowe czy portrety symboliczne. Poza odmiennością stylistyczną i typologiczną każdy z portretów jest utrwalonym wizerunkiem konkretnego człowieka – jego wyglądu, charakteru czy nastroju. Wystawę otwierają obrazy z 1. poł. XIX w. – portrety należące do późnego klasycyzmu i empire’u oraz epoki romantyzmu, w którym dominowały przejawy stylu mieszczańskiego (biedermeier). Ich twórcami są m.in. Józef Peszka, Franciszek Ksawery Lampi, Aleksander Molinari i Franciszek Pfanhauser. Na szczególne wyróżnienie zasługują obrazy artysty związanego z Włocławkiem – Feliksa Pęczarskiego, głuchoniemego, wybitnego malarza naturalistycznych scen rodzajowych, który spędził tu ostatnie lata życia. Z historią miasta związany jest też portret Wiktora Słupskiego – od 1832 r. kancelisty Urzędu Miejskiego we Włocławku.

Wśród obrazów z 2. poł. XIX w. znalazły się przede wszystkim płótna artystów należących do grona „polskich monachijczyków” m.in. Kazimierza Alchimowicza, Józefa Simmlera, Witolda Pruszkowskiego, Władysława Czachórskiego, Teodora Axentowicza. W gronie malarzy realistów, naśladujących naturę z dokładnością niemal fotograficzną, znalazł się Andrzej Grabowski i Anna Bilińska-Bohdanowicz – uczennica Gersona, absolwentka Akademie Julian w Paryżu.

Grupa dzieł młodopolskich jest różnorodna i reprezentatywna dla wielu kierunków występujących w sztuce polskiej lat 1890-1914. Impresjonizm reprezentuje Leon Wyczółkowski, symbolizm – Jacek Malczewski i Vlastimil Hofman, secesję Józef Mehoffer. Wojciech Weiss w Portrecie Jentysównej czerpał zarówno z impresjonizmu, jak i z secesji. Z 1909 r. pochodzi obraz Haftująca kobieta Dawida Haltrtechta – włocławskiego malarza pochodzenia żydowskiego, hołdującego symbolizmowi i postimpresjonizmowi – zakupiony do zbiorów w 2013 r., w ramach programu MKiDN „Kolekcje” – priorytet „Kolekcje muzealne”.

Prezentowany na wystawie zbiór obrazów z okresu międzywojennego jest najbardziej różnorodny pod względem stylistycznym. Tu znajduje się portret Stanisława Ignacego Witkiewicza malowany z dozą ekspresjonizmu i wyrazisty wizerunek Józefa Świrysza-Ryszkiewicza w stylu art déco, okazałe portrety Alfonsa Karpińskiego, Wojciecha Kossaka, Bolesława Barbackiego – przykłady malarstwa salonowego i realistycznego. Szkicowe, ekspresyjne Wizerunki Olgi Boznańskiej czy Zbigniewa Pronaszki nie są typowe w ich dorobku – odbiegają od kierunków, z którymi byli związani – impresjonizmu czy kubizmu. Na szczególną uwagę zasługuje Portret wachmistrza namalowany w 1920 r. przez Konrada Krzyżanowskiego.

Przedstawia Leona Lissowskiego – patriotę, żołnierza, społecznika związanego z ziemią lipnowską i Włocławkiem. Został zakupiony w 2015 r., dzięki wsparciu MKiDN (w ramach programu „Kolekcje”, priorytet „Kolekcje muzealne”) i dotacji Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Uzupełnieniem „Galerii portretu polskiego” jest ekspozycja wizerunków postaci historycznych. Znalazły się na niej portrety królów, bohaterów narodowych, powstałe od XVII w. po 2. poł. XX w. – zarówno dzieła artystów anonimowych, jak i warsztatów wybitnych twórców – m.in. Antona van Dycka czy Marcello Bacciarellego.