Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

Wystawa czasowa „Ryszard Lewandowski. Grafika i rysunek”

Od 27 listopada 2022 r., w Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie, prezentowana jest wystawa dzieł nieszawskiego artysty pt. „Ryszard Lewandowski. Grafika i rysunek”. 

Ryszard Lewandowski urodził się w 1953 r. w Aleksandrowie Kujawskim. Studiował na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w pracowni malarstwa prof. Mieczysława Ziomka. Zajmuje się malarstwem olejnym, pastelami, grafiką warsztatową w technikach metalowych i projektowaniem graficznym. Dorobek twórczy prezentuje na wystawach indywidualnych i zbiorowych. Prace znajdują się w zbiorach prywatnych w kraju i za granicą. W 2000 r. otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP,  w 2001 r. wyróżnienie Starosty Aleksandrowskiego za twórczość, zaś w 2003 r. nagrodę Złota Muza 2003 za osiągnięcia w dziedzinie kultury.

Jest animatorem kultury, organizatorem plenerów malarskich pastelistów, ale także dla studentów malarstwa UMK w Toruniu, za co został uhonorowany w roku 2004 medalem 200-lecia tradycji Wydziału Sztuk Pięknych. Należy do Stowarzyszenia Pastelistów Polskich. Od 1990 r. pracuje w Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie, oddział Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku.

Wystawa „Ryszard Lewandowski. Grafika i rysunek” jest prezentacją zaledwie fragmentu bogatego dorobku nieszawskiego artysty. Wśród delikatnych sztychów o subtelnej, aksamitnej tonacji oraz wyrazistych i niezwykle drobiazgowych rysunków odnaleźć można szerokie spektrum zainteresowań tematycznych twórcy. Ważne miejsce zajmują wśród nich przedstawienia religijne, inspirowane dziełami dawnych mistrzów malarstwa i rzeźby. Nie brak także przedstawień ukochanej przez mistrza Nieszawy, piękna jej zabytków i otaczającego krajobrazu. Ryszard Lewandowski jest doskonałym portrecistą swojego miasta, zapisującym w plastycznych formach przemijające piękno nadwiślańskiej miejscowości. Z taką samą wrażliwością oddaje także wizerunki innych miast – Łodzi czy Gdańska, bawiąc się światłem i cieniem flirtującymi na powierzchni murów i detalach architektonicznych. To bardzo osobista wystawa, na której artysta, animator sztuki, społecznik i muzealnik po raz pierwszy prezentuje swoje dzieła w rodzinnym mieście.

Adam Zapora

Wystawa czynna od 27.11.2022 r. do 15.01.2023 r.

WYSTAWA CZASOWA „SMAKOWITE MLECZYWO, CZYLI TRADYCJA WARZENIA SERÓW W POLSKIEJ KUCHNI”

Od 18 listopada 2022 r. w gmachu Muzeum Etnograficznego przy ul. Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 6 czynna jest wystawa „Smakowite mleczywo, czyli tradycja warzenia serów w polskiej kuchni”. Domowe wyroby mleczarskie, to bardzo ważna część przemysłu wiejskiego, będącego częścią tradycyjnej kultury materialnej.

Umiejętność wykonywania wszelkiego rodzaju twarogów i serów, w tym suszonych, wędzonych, smażonych znana jest od bardzo dawna. Uzyskiwane są z owarzonego kwaśnego mleka, jak i słodkiego, po dodaniu podpuszczki. Na przestrzeni wieków wyrób ich odbywał się wyłącznie w warunkach domowych, w gospodarstwach wiejskich i kuchniach dworskich. Przemysłowa produkcja twarożków, twarogów i serów, zwłaszcza żółtych, nazywana serowarstwem, rozpoczęła się dopiero w drugiej połowie XIX w. Artykuły nabiałowe są pochodnymi wyrobami z mleka krów, kóz i owiec. W gospodarstwach chłopskich na terenach nizinnych, gdzie dominowała hodowla krów, pozyskiwaniem, czyli udojem mleka i jego przerobem zajmowały się kobiety. Natomiast w południowej części naszego kraju, na obszarach górskich, mleko pochodziło głównie od owiec, których wypasem trudnili się górale i to oni wyrabiali także sery.

Mieszkańcy wsi spożywali znacznie mniej wyrobów nabiałowych niż szlachta i mieszczaństwo, ze względu na ścisłe przestrzeganie postów, zakazujących produktów pochodzenia zwierzęcego. Powstrzymywały ich też ograniczenia ekonomiczne, gdyż sery, masło i jaja należały do dobrze sprzedającego się towaru, przez co posiadały bardziej wartość handlową niż konsumpcyjną. Gospodynie za uzyskane pieniądze mogły kupić sól, przyprawy czy dodatki do stroju. Niemniej jednak i w kuchni wiejskiej bywał jedzony na śniadania z chlebem lub na obiad z ziemniakami. Szykowano także zapasy suszonych serów na zimę oraz gomółek do pracy w polu. Na terenie Polski spotykane były różne metody konserwowania mleczywa. Świeżo owarzony twaróg i dobrze odciśnięty z dodatkiem dużej ilości soli przechowywano w beczkach lub garnkach kamionkowych. Innym sposobem było odciśnięcie z serwatki w płóciennych woreczkach, osuszenie i natarcie solą. Natomiast starzejący się wyrób przerabiano na tzw. ser zgliwiały, czyli smażony, którym smarowano chleb. Zupełnie inaczej wygląda sposób wytwarzania serów podpuszczkowych, nazywanych karpackimi, do których zaliczamy m.in. bryndzę i oszczypki. W przeszłości znane były też inne gatunki serów, dziś już mało popularne. Zalicza się do nich małdrzyki, wyrabiane ze słodkiego mleka w formie małych placuszków, podsmażanych na maśle. Na południu kraju, na terenach zamieszkałych przez Ormian spotykany był mały, suszony serek churut, z dodatkiem liści selera i natki. Warto wspomnieć też o serze ziemnym, tzw. nieboszczyku, jadanym wyłącznie przez zamożną szlachtę. Do jego wykonania potrzebna była tylko dobra, gęsta śmietana i sól, umieszczona w woreczku z gęstego płótna, który zakopywano na kilkadziesiąt godzin w ziemi. Należał do luksusowych artykułów spożywczych.    

W każdym gospodarstwie, tak wiejskim, jak i szlacheckim znajdowały się niezbędne sprzęty i naczynia kuchenne potrzebne do warzenia serów, które można obejrzeć na wystawie. Są wśród nich m.in. – garnki gliniane, fajansowe, kamionkowe do kiśnięcia mleka, – płaskie drewniane łyżki do zbierania śmietany, – wirówki, tzw. centryfugi ułatwiające oddzielenie tłuszczu ze świeżego mleka, – garnki do ogrzewania (owarzania) kwaśnego mleka, – różnej wielkości durszlaki metalowe, – płócienne woreczki, tzw. rogi lub klinki i płaty płótna lnianego do osuszania, – prasy do osuszania, – małe beczki, – dzieże drewniane, – miski do wyrabiania masy serowej. Na ekspozycji znalazły się najbardziej popularne w Polsce, drewniane prasy do sera typu pionowego i poziomego oraz rzadziej spotykane np. drabka czy prasa z dźwignią. Są też tzw. bębenki do osuszania serów przeznaczonych na zimowe zapasy, wykonane z witek wierzbowych i siatki.

Na wystawie można obejrzeć sprzęty niezbędne do domowego wyrobu smakowitego mleczywa oraz repliki twarogów i serów, zarówno znanych nam, jak i obecnie zapomnianych.

Wystawa czynna do 23 kwietnia 2023 r.

Dorota Kalinowska

RZEŹBA CERAMICZNA STANISŁAWA ZAGAJEWSKIEGO (1927-2008)

Wystawa poświęcona jest twórczości jednego z bardziej znanych, polskich artystów z kręgu „l`art brut”. Jest ona przekrojową prezentacją twórczości Stanisława Zagajewskiego (ur. ok. 1927 r., zm. 2008 r.) od 1963 r. związanego z Włocławkiem. Wystawa obejmuje fragment kolekcji rzeźb artysty gromadzonej w muzeum od 1966 r. Znajdują się na niej kompozycje ceramiczne nazywane przez artystę OŁTARZAMI, rzeźby wolno stojące i przyścienne maski z lat 1964-1990. Rzeźby o tematyce sakralnej i animalistycznej – zwierzęta fantastyczne wykonane w wypalanej glinie, niektóre pokryte barwnymi szkliwami, stanowią przegląd dorobku artystycznego Stanisława Zagajewskiego z najbardziej interesującego, aktywnego i kreatywnego okresu twórczości rzeźbiarza. Oprócz kilkudziesięciu rzeźb przyściennych i wolno stojących na wystawie prezentowanych jest 8 monumentalnych kompozycji ołtarzowych powstałych w latach 1968-1976.

Po śmierci Stanisława Zagajewskiego wystawa została wzbogacona o fotogramy przedstawiające artystę oraz cytaty z fragmentami jego wypowiedzi, pochodzące z różnych okresów. Teraz, kiedy artysty nie ma już wśród nas, istnieje nadal w otoczeniu swoich rzeźb, lecz w wymiarze wirtualnym. Zwiedzając wystawę, można oglądać na wielkoformatowym ekranie filmy ukazujące artystę rzeźbiącego swoje dzieła i opowiadającego o sztuce. Można także przypomnieć sobie warunki w jakich żył i tworzył oraz jak spacerował z wózkiem w towarzystwie psów po Włocławku. Twórczość „Włocławskiego Nikifora” jest tak samo ciekawa i oryginalna, jak jego filozofia i sposób bycia. Te wszystkie elementy są nierozłączne i składają się na pełny portret artysty.

#MuzeumWdomu – WIRTUALNY SPACER – Gmach Główny

W #MuzeumWdomu zapraszamy na wirtualny spacer po ekspozycjach stałych prezentowanych w Gmachu Głównym Muzeum tj. FAJANSIE WŁOCŁAWSKIM* oraz GALERII PORTRETU POLSKIEGO. Projekt zrealizowany został w ramach akcji Kultura w zasięgu 2.0, przez firmę NewmediaVR.

Wirtualnie pospacerujecie klikając tutaj. 

*Spacer wirtualny przedstawia wystawę przed modernizacją. Aktualne zdjęcia z wystawy stałej znajdziecie tutaj: WŁOCŁAWSKI FAJANS 1873-1991

ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ STANISŁAWA NOAKOWSKIEGO

Wystawa ma charakter monograficzny. Dokumentuje życie i twórczość wybitnego teoretyka architektury, pedagoga, rysownika i malarza Stanisława Noakowskiego (1867-1928).

Pierwsza część wystawy ma charakter biograficzny i mieści się w zaaranżowanym gabinecie rejenta. W drugiej prezentowane są rysunki i akwarele autorstwa St. Noakowskiego pochodzące z lat 1916-1925. Ta część ekspozycji mieści się w zrekonstruowanym salonie z l. 70. XIX w.

ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ WACŁAWA BĘBNOWSKIEGO (1865-1945)

Wystawa prezentuje fragment kolekcji rzeźb Wacława Bębnowskiego (1865-1945). Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej posiada największą kolekcję rzeźb i pamiątek Wacława Bębnowskiego. Mieszkający w Aleksandrowie Kujawskim artysta pierwsze rzeźby przekazał do zbiorów przed II wojną światową. Po wojnie kolekcję zaczęto gromadzić od nowa, kupując rzeźby przede wszystkim od mieszkańców Włocławka i Ciechocinka. Po pierwszej monograficznej wystawie w muzeum we Włocławku w 1979 r. uzupełniono znacząco zbiór zakupami od córki rzeźbiarza Marii Fiszer i członków jego rodziny z Torunia. Na wystawie mającej charakter biograficzny znalazły się rzeźby figuralne. Wśród nich portretowe, rzeźby sakralne, niewielkie figurki animalistyczne. Dominują na wystawie przedmioty użytkowe – wazony, patery, przyciski na biurko. W większości tych rzeźb widoczna jest inspiracja secesją – w pozach nagich nimf, kobiet z rozwianymi włosami i przede wszystkim w ornamentyce czerpiącej motywy ze świata roślinnego czy sztuki Dalekiego Wschodu. Oprócz rzeźb na wystawie znajdują się malowane akwarelą i olejami pejzaże, rysunki, szkice Wacława Bębnowskiego. Biografię artysty ilustrują pamiątki – dokumenty i fotografie, na planszach znajduje się kalendarium najważniejszych zdarzeń z życia artysty.

Wystawę można zwiedzać wirtualne. Wystarczy kliknąć tutaj.

#MuzeumWdomu – WIRTUALNY SPACER – Skansen w Kłóbce

Nie możesz do nas przyjechać? Tęsknisz za swojskimi widokami? A może lubisz dokładnie przyjrzeć się miejscu, które chcesz odwiedzić? W #MuzeumWdomu zapraszamy Was do zwiedzania naszych wystaw z… kanapy. Wirtualny spacer po Kujawsko-Dobrzyńskim Parku Etnograficznym w Kłóbce zrealizowany został w ramach projektu Kultura w zasięgu 2.0, przez firmę NewmediaVR.

Wirtualnie pospacerować możecie tutaj. 

Spacer składa się z 3 części, o których więcej dowiecie się czytając wpisy na naszej stronie:

• Dwór w Kłóbce
• Park dworski
• Skansen w Kłóbce

Dodatkowo firma NewmediaVR przygotowała prezentację Skansenu w Kłóbce w lotu ptaka. 

Tymczasem #zwiedzajzkanapy i do zobaczenia!

LUDWIK BOUCHARD – NAUCZYCIEL RYSUNKU STANISŁAWA NOAKOWSKIEGO

Ekspozycja poświęcona nauczycielowi Stanisława Noakowskiego – Ludwikowi Bouchardowi (1828-1912), krytykowi sztuki, malarzowi i pedagogowi. Na wystawie znajdują się obrazy olejne, akwarele, rysunki, wyroby ceramiczne oraz meble projektowane przez L. Boucharda. Ekspozycje zostały urządzone z dbałością o odtworzenie klimatu mieszczańskich wnętrz z 2 połowy XIX w.

KULTURA LUDOWA KUJAW I ZIEMI DOBRZYŃSKIEJ

Wystawa zajmuje dwie kondygnacje zabytkowego spichrza. Przedstawia wybrane sfery tradycyjnej kultury chłopskiej przełomu XIX/XX wieku.
Na pierwszym piętrze zaprezentowane zostały tradycyjne, wiejskie rzemiosła: garncarstwo, kowalstwo, kołodziejstwo, bednarstwo, plecionkarstwo, stolarstwo. W każdym z działów są prezentowane zarówno narzędzia jak i wyroby rzemieślnicze, co ułatwia zwiedzającemu wyobrażenie o pracy ówczesnych wytwórców. Uzupełnieniem są krótkie teksty i fotogramy przedstawiające rzemieślników przy pracy. Prezentację rzemiosł kończy ciesielstwo ukazujące narzędzia pracy cieśli wiejskich i obrazujące poprzez rysunki podstawowe detale konstrukcyjne. Ta część wzbogacona jest licznymi przeźroczami ukazującymi typy budynków i całych zagród charakterystycznych dla Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.
Na drugim piętrze pokazane są fragmenty wyposażenia wnętrza mieszkalnego, kujawskiego i dobrzyńskiego. Zestawienie ich obok siebie pozwala dostrzec istotne różnice w wyglądzie mebli charakterystycznych dla obu regionów. Ponadto pokazane są drobne sprzęty domowe związane z przygotowywaniem pożywienia i utrzymywaniem czystości. Oba aneksy łączy „ołtarzyk domowy”. Duży fragment wystawy poświęcony jest odświętnym strojom kujawskim. Są tutaj kobiece i męskie stroje Kujawiaków z poł. XIX wieku z zaakcentowaniem funkcjonujących jeszcze wówczas samodziałów oraz typowy dla regionu kujawskiego strój odświętny noszony na przełomie XIX/XX w. Uzupełniają całość materiały ikonograficzne, a więc kopie według szkiców Wojciecha Gersona z poł. XIX wieku pokazujące stroje kujawskie i kobiece nakrycia głowy.
Bogato prezentowana jest kolekcja zabytkowej rzeźby ludowej z wiodącym w tym regionie przedstawieniem Matki Boskiej Skępskiej wzorowanej na „cudownej”, gotyckiej figurze Maryi z sanktuarium maryjnego w Skępem. Prezentowane zabytki dają pełny przegląd istniejących na tym terenie warsztatów rzemieślniczych i tworzących tutaj artystów samorodnych. Ponadto pokazane są wizerunki Chrystusa Ukrzyżowanego oraz różni święci patroni (św. Jan Nepomucen, św. Wawrzyniec, św. Antoni Padewski).
Ostatni fragment wystawy przybliża żywe nadal na Kujawach zwyczaje zapustne. Pokazane są kostiumy i rekwizyty przebierańców zapustnych, pośród których wiodącą rolę odgrywały maszkary zwierzęce, „koń”, „bocian”, „niedźwiedź” i „koza” . Uzupełnieniem tej części ekspozycji są instrumenty muzyczne typowe dla kujawskich kapel ludowych. Niektóre z nich (harmonia, skrzypce) towarzyszyły zapustnym zwyczajom. 

WIEŚ KUJAWSKA I DOBRZYŃSKA XVIII–XX W.

Na obszarze ok. 13 ha, wśród pięknej przyrody, w otoczeniu lasów, postawionych zostało 18 obiektów z końca XVIII, z XIX i początku XX wieku, w większości przeniesionych z różnych wsi Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Docelowo na terenie muzeum znajdzie się 40 budynków reprezentujących typowe dla naszego regionu przykłady tradycyjnej architektury wiejskiej, zarówno drewnianej jak i murowanej z gliny czy cegły.

W Kujawsko-Dobrzyńskim Parku Etnograficznym odtwarzane są przede wszystkim różnorodne zagrody, w których toczyło się niegdyś życie rodziny chłopskiej i które były ośrodkami zajęć gospodarskich. Są to chałupy, stodoły, budynki inwentarskie: chlewiki, obórki, stajnie, spichlerze – 10 obiektów zgrupowanych w 3 zespoły – dwa pochodzą z Kujaw (wnętrza urządzone na pocz. XX wieku i okres międzywojenny), jeden z ziemi dobrzyńskiej (wnętrze XIX/XX wiek). Na terenie skansenu odtworzone zostały stare zakłady rzemieślnicze: kuźnia (lata 20. XX wieku), garncarnia urządzona na lata 20. XX w. Przeniesiono obiekty przemysłu wiejskiego – wiatrak „koźlak”, i użyteczności publicznej: remiza, karczma, a także budynek szkoły, w którym mieści się sala lekcyjna, kancelaria i mieszkanie nauczycielki. Starano się, aby ekspozycje wnętrz były zróżnicowane chronologicznie, majątkowo, społecznie.

Uzupełnieniem krajobrazu odtwarzanej wsi są różnego rodzaju płotki i ogrodzenia, studnie, słomiane ule czy piwniczki-ziemianki, a także nieodłącznie związane z pejzażem wsi kapliczki przydrożne: drewniana słupowa z rzeźbą św. Antoniego i murowana w kształcie neogotyckiej wieżyczki kościelnej z figurką Matki Boskiej Skępskiej.

Niepowtarzalny klimat tworzą ogródki przydomowe, ze starymi odmianami kwiatów, z tradycyjnymi ziołami: lawendą, tymiankiem, lubczykiem czy zapomnianą dzisiaj rutą, poletka uprawne, sady, a przede wszystkim zwierzęta hodowlane i domowe.

Od 30 maja 2015 r. udostępniony dla zwiedzających został nowy obiekt – dwór rodu Orpiszewskich z poł. XIX w., w którym mieszkała Maria z Wodzińskich Orpiszewska – jedyna narzeczona Fryderyka Chopina i muza Juliusza Słowackiego. We wnętrzach dworu wiernie odtworzono klimat dawnej siedziby ziemiańskiej oraz zaprezentowano życie i twórczość malarską Marii z Wodzińskich. Więcej informacji o dworze znajduje się na tej stronie.

W dniu 30 września 2017 r. odbyło się uroczyste otwarcie Kościoła z Brzeźna w Kujawsko-Dobrzyńskim parku Etnograficznym w Kłóbce. Udostępnienie wnętrza świątyni jako stałej ekspozycji muzealnej kończy realizowany od czerwca 2016 r. projekt obejmujący przeniesienie kościoła i jego rekonstrukcję w obrębie wsi skansenowskiej. Więcej informacji o kościele znajduje się na tej stronie.